Τα ζώα προσβάλλονται από ασθένειες που ποτέ δεν θα εκδήλονταν στην κανονική ζωή τους. Μικροσκοπικά ποντίκια αναπτύσσουν όγκους τόσο μεγάλους όσο όλο τους το σώμα, γατάκια τυφλώνονται σκοπίμως, αρουραίοι εξαναγκάζονται να εκδηλώσουν επιληπτικές κρίσεις. Οι πειραματιστές διοχετεύουν με σωλήνες στο στομάχι των ζώων χημικές ουσίες, τους κάνουν επανειλημμένα χειρουργικές επεμβάσεις, τα μολύνουν με ιούς (ΑIDS κλπ), εμφυτεύουν ηλεκτρόδια στους εγκεφάλους τους, τα καίνε με ακτινοβολίες, συνθλίβουν τη σπονδυλική τους στήλη, τρίβουν στο δέρμα τους χημικά ή τα ψεκάζουν στα μάτια τους, τα εξαναγκάζουν να εισπνέουν αεροζόλ, καπνό, και πολλά άλλα. Εκατομμύρια σκυλιών, γατιών, πιθήκων, κουνελιών και ινδικών χοιριδίων τσουρουφλίζονται, δηλητηριάζονται, ακρωτηριάζονται, χειρουργούνται χωρίς αναισθητικό, παραλύουν, αιμορραγούν. Η δηλητηρίαση, το ηλεκτροσόκ, το κάψιμο είναι συνηθισμένη πειραματική ρουτίνα. Εάν αυτές οι αποτρόπαιες πράξεις είχαν διεξαχθεί εκτός εργαστηρίων, θα συνιστούσαν κακουργήματα. Όμως, τα ζώα υποφέρουν και πεθαίνουν κάθε μέρα στα εργαστήρια με ελάχιστη ή καθόλου προστασία από αυτή τη σκληρότητα.
Αμέτρητα σκυλιά σκοτώνονται στα εργαστήρια ανατομίας και έρευνας των κτηνιατρικών σχολών, προκειμένου να μάθουν οι φοιτητές ανατομία πάνω στα κατακρεουργημένα πτώματά τους. Ο θάνατός τους φριχτός, τα χτυπούν μέχρι να πεθάνουν, τα σκοτώνουν με αέρια και ηλεκτροπληξία, τους σπάνε τα κόκαλα, τα εξαρθρώνουν, τα ξεκοιλιάζουν, τους εξορύσσουν τα μάτια. Σε περισσότερα από 100 εκατομμύρια ζώα κάθε χρόνο δοκιμάζονται οι χημικές ουσίες, τα φάρμακα, τα τρόφιμα και τα καλλυντικά, ή διαμελίζονται στα μαθήματα βιολογίας και της ιατρικής εκπαίδευσης. Ο ακριβής αριθμός δεν είναι γνωστός, επειδή τα ποντίκια, οι αρουραίοι, τα πουλιά και τα ψυχρόαιμα ζώα, που αποτελούν περισσότερο από το 95% των ζώων που χρησιμοποιούνται σε πειράματα, δεν καλύπτονται καν από τις ελάχιστες νομοθετικές διατάξεις περί καλής μεταχείρισης και ως εκ τούτου δεν καταμετρούνται. Θεωρούνται αμελητέες ποσότητες! Για να ελέγξουν τα καλλυντικά, τα καθαριστικά οικιακής χρήσης, καθώς και άλλα καταναλωτικά προϊόντα, εκατοντάδες χιλιάδες ζώα δηλητηριάζονται και τυφλώνονται. Τα ποντίκια και οι αρουραίοι αναγκάζονται να εισπνεύσουν τοξικούς καπνούς, τα σκυλιά ταϊζονται φυτοφάρμακα και τα κουνέλια υφίστανται διαβρωτικές χημικές ουσίες στο δέρμα και τα μάτια τους. Και το ερευνητικό αποτέλεσμα; Συχνά ανακριβές ή παραπλανητικό.
Βιντεοσκοπημένα στιγμιότυπα από πειραματικά εργαστήρια δείχνουν ζώα καταδυναστευμένα από τρόμο να τρέμουν και να ουρλιάζουν (εάν έχουν ακόμη τις φωνητικές τους χορδές) κάθε φορά που κάποιος πλησιάζει το κλουβί τους. Συχνά δε βλέπουν τα άλλα ζώα να θανατώνονται ακριβώς μπροστά στα μάτια τους. Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να περιμένουν με τρόμο την επώδυνη πειραματική διαδικασία στην οποία θα υποβληθούν. Το άγχος και ο τρόμος τούς προκαλεί νευρωτικές συμπεριφορές: γυρίζουν αδιάκοπα σε κύκλους, λικνίζονται πέρα δώθε, τραβούν τα μαλλιά τους, δαγκώνουν το δέρμα τους. Μετά από μία σύντομη ζωή μέσα στον πόνο, τη μοναξιά και τον τρόμο σχεδόν όλα τους πρέπει να θανατωθούν.
Μία σύντομη ιστορική αναδρομή
Τα πειράματα στα ζώα διεξάγονται από αρχαιοτάτων χρόνων. Οι αρχαίοι Έλληνες σκότωναν και τεμάχιζαν ζώα και για επιστημονικούς λόγους, εκτός των θρησκευτικών. Η ζωοτομία συνεχίστηκε καθόλη της διάρκεια της αρχαιότητας και της χριστιανικής εποχής και αντικατέστησε την ανθρώπινη ανατομία όταν οι νεκροψίες απαγορεύθηκαν από την Καθολική Εκκλησία. Τα ζώα θεωρήθηκαν αντικείμενα χωρίς αισθήσεις, συναισθήματα και λογική. Οι κραυγές τους δεν αποτελούσαν ένδειξη πόνου αφού το σώμα ήταν ανίκανο να αισθανθεί. Η πεποίθηση αυτή έδινε το ελεύθερο στους επιστήμονες να τα βασανίζουν ανερυθρίαστα. Έτσι, για παράδειγμα, κάρφωναν και τα τέσσερα πόδια τους επάνω σε σανίδες για να μελετήσουν την κυκλοφορία του αίματος...
Από το 1800, η επιστήμη και η ιατρική εξελίσσεται με πρωτοφανείς ρυθμούς βασιζόμενη στην εξόντωση των άλλων ειδών. Εκατομμύρια ζώα σφαγιάζονται στο βωμό της επιστήμης: αρουραίοι, σκύλοι, γάτες, χιμπατζήδες, πτηνά, ψυχρόαιμα. Ο εικοστός αιώνας φέρνει πληθώρα φαρμάκων και επιστημονικών ανακαλύψεων. Ψυχολογικές μελέτες γίνονται σε πιθήκους και γάτες. Χιμπατζήδες και σκύλοι στέλνονται στο διάστημα. Και ενώ ο άνθρωπος βελτίωσε την ποιότητα της ζωής του αυξάνοντας και το προσδόκιμό της, η μοίρα των πειραματόζωων έχει βελτιωθεί ελάχιστα έως και καθόλου από τον 18ο αιώνα.
Πού χρησιμοποιούνται σήμερα τα πειραματόζωα
Πειραματόζωα χρησιμοποιούνται από εταιρείες καλλυντικών, προϊόντων οικιακής χρήσης, φαρμακοβιομηχανίες, βιομηχανίες όπλων, ιατρική έρευνα και εκπαίδευση, διαστημική έρευνα, αυτοκινητοβιομηχανίες, καπνοβιομηχανίες, κ.λπ.
Η δε ανάπτυξη της γενετικής πρόσθεσε μια σειρά φρικαλέων πειραμάτων στα ζώα, από την κλωνοποίηση προβάτων έως τη δημιουργία μεταλλαγμένων και υβριδικών πλασμάτων χωρίς καμία ποιότητα ζωής.
Είναι τα πειράματα στα ζώα απαραίτητα;
Κάποιοι επιμένουν ότι ενώ μπορεί τα πειράματα σε ζώα να είναι σκληρά, είναι ωστόσο αναγκαία. Δεν έχουν δίκιο. Υπάρχουν πολλές εναλλακτικές λύσεις και οι επιστήμονες δημιουργούν όλο και περισσότερες κάθε μέρα. Αυτές περιλαμβάνουν εργαστηριακές καλλιέργειες κυττάρων και οργάνων, βελτιωμένες πειραματικές μεθόδους και ανθρώπινες κλινικές δοκιμές. Καθώς οι επιστήμονες αναπτύσσουν περισσότερα και καλύτερα όργανα, τα πειράματα σε ζώα καθίστανται άσκοπα και απαρχαιωμένα. Οι μέθοδοι έχουν επίσης βελτιωθεί. Για παράδειγμα, το τεστ εγκυμοσύνης που πρώτα απαιτούσε τη θανάτωση ενός κουνελιού ή ενός βατράχου, τώρα γίνεται με μία χημική ανάλυση των ούρων της ασθενούς. Υπάρχει επίσης η δυνατότητα κλινικών δοκιμών σε ανθρώπους από εθελοντές που έχουν το πρόσθετο πλεονέκτημα της μεγαλύτερης ακρίβειας, δεδομένου ότι τα αποτελέσματα προέρχονται απευθείας από τον άνθρωπο.
Τα πειράματα στα ζώα μάς δίνουν ελάχιστες πληροφορίες για τον ανθρώπινο οργανισμό και την υγεία. Επειδή ένα φάρμακο είναι αποτελεσματικό για έναν αρουραίο, δεν σημαίνει ότι είναι και για τον άνθρωπο. Επειδή ένας ιός σκοτώνει ένα ποντίκι, δεν σημαίνει ότι θα σκοτώσει και έναν άνθρωπο. Εκτός αυτού, τα ζώα που εκτρέφονται για πειραματόζωα έχουν προδιάθεση σε ορισμένες ασθένειες λόγω των αφύσικων συνθηκών διαβίωσής τους και υποβάλλονται σε δυσανάλογα μεγάλες ποσότητες χημικών ή άλλων ουσιών. Μία συναφής κριτική είναι ότι τα πειράματα προκαλούν στρες στα ζώα, πράγμα που σημαίνει ότι τα υποκείμενα δεν αντιδρούν σε πειραματικές ουσίες με τον ίδιο τρόπο που θα αντιδρούσαν σε πιο φυσικές συνθήκες, καθιστώντας τα αποτελέσματα των πειραμάτων λιγότερο έγκυρα και αξιόπιστα.
Μαθαίνουμε ότι μια συγκεκριμένη χημική ουσία προκαλεί τύφλωση σε κουνέλια και στη συνέχεια ανακαλύπτουμε ότι αυτή η χημική ουσία δεν έχει καμία επίδραση στους ανθρώπους. Μας λένε ότι ένα πειραματικό φάρμακο για τον καρκίνο που δοκιμάστηκε στους αρουραίους δεν είχε καμία επίδραση σε αυτούς και μετά από χρόνια ανακαλύπτουμε ότι το ίδιο ακριβώς φάρμακο είναι αποτελεσματικό για τον άνθρωπο.
Έρευνες αποδεικνύουν περίτρανα ότι, τουλάχιστον στην ιατρική και τη φαρμακολογία, μόνο ένα 5-25% μπορεί να εξασφαλίσει ότι ουσίες που δοκιμάζονται επιτυχώς στα ζώα, έχουν το ίδιο αποτέλεσμα και στους ανθρώπους. Τα ζώα διαφέρουν από άνθρωπο σε σημαντικό βαθμό, καθιστώντας τις φαρμακευτικές δοκιμές σε ζώα αναξιόπιστες και επικίνδυνες. Όχι μόνο για λόγους ηθικής, αλλά και «επιστημονικότητας», τα περισσότερα πειράματα σε ζώα είναι άκυρα. Εκατομμύρια ζώα θα σωζόντουσαν, αν όλοι αυτοί οι «λαμπροί» επιστήμονες έπαιρναν σαν δεδομένη την αρχή ότι διαφορετικοί οργανισμοί μόνο διαφορετική συμπεριφορά και αντίδραση μπορούν να έχουν ως προς την ίδια ουσία. Το κάθε είδος έχει τη δική του φυσιολογία. Επιπλέον, λόγω της αναξιοπιστίας τους τα περισσότερα πειράματα αποδεικνύονται επικίνδυνα και σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και θανατηφόρα. Πολλές από τις ουσίες που χρησιμοποιούνται σε αυτά τα πειράματα τελικά δεν λαμβάνουν έγκριση για ανθρώπινη χρήση ή κατανάλωση. Υπάρχει ένας μακρύς κατάλογος από λάθη και αποτυχίες που έχουν καλυφθεί και εξακολουθούν να καλύπτονται συστηματικά από τους πειραματιστές. Περίπου τα μισά από τα φάρμακα που έχουν εγκριθεί στις ΗΠΑ και τη Βρετανία μετά τις δοκιμές σε ζώα στη συνέχεια έπρεπε να αποσυρθούν, λόγω των επιβλαβών παρενεργειών τους στους ανθρώπους.
Σύμφωνα με τη Μedical Research Modernization Committee, η έρευνα με υποκείμενα τα ζώα έχει ουσιαστικά επιβραδύνει την πορεία μας. Τα ζώα δεν εκδηλώνουν τις ίδιες ασθένειες με τους ανθρώπους, αλλά ακόμα και όταν το κάνουν, επηρεάζονται από την ασθένεια με διαφορετικό τρόπο. Ο Δρ Richard Klaussner (πρώην διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Έρευνας για τον Καρκίνο), δήλωσε σε συνέντευξή του ότι «Έχουμε θεραπεύσει ποντίκια από καρκίνο εδώ και δεκαετίες, αλλά αυτή η θεραπεία δεν λειτουργεί στον άνθρωπο». Σύμφωνα με την FDA το 92% των φαρμάκων που χορηγήθηκαν με ασφάλεια σε ζώα, απέτυχαν στις δοκιμές στους ανθρώπους. Το περιοδικό της Αμερικανικής Ιατρικής Ένωσης προειδοποιεί τόσο τους γιατρούς όσο και τους ασθενείς ότι η έρευνα σε ζώα δεν είναι αξιόπιστη.
Η αιτία και η θεραπεία για το σκορβούτο ανακαλύφθηκαν χωρίς τη χρήση ζώων, με μελέτες που έγιναν σε ανθρώπους που είχαν προσβληθεί ήδη από αυτή την αρρώστεια. Το πρώτο εμβόλιο εφευρέθηκε τον 18ο αιώνα, χωρίς τη διεξαγωγή πειραμάτων σε ζώα, όταν οι άνθρωποι εμβολιάστηκαν με δαμαλίτιδα για να δημιουργήσουν την αντοχή τους στην ευλογιά. Η πενικιλίνη ανακαλύφθηκε επίσης χωρίς να γίνουν πειράματα σε ζώα. Επίσης, η έρευνα με ανθρώπινα υποκείμενα έχει οδηγήσει σε πολλές σημαντικές ιατρικές ανακαλύψεις, συμπεριλαμβανομένης της σύνδεσης μεταξύ της νόσου της καρδιάς και της χοληστερόλης, και της σύνδεσης μεταξύ καπνίσματος και του καρκίνου. Η PETA έχει εντοπίσει πέντε πειράματα σε ζώα που θα μπορούσαν να σταματήσουν άμεσα χωρίς καμία απειλή για τη δημόσια υγεία. Τα μοντέλα Epiderm και Episkin μπορούν να αντικαταστήσουν τα ζώα στις δερματικές δοκιμές. Και η επιστήμη εξελίσσεται κάθε μέρα!
Στην πραγματικότητα, λίγες μόνο σημαντικές ανακαλύψεις έγιναν ως αποτέλεσμα των πειραμάτων σε ζώα, ενώ οι υποστηρικτές τους έχουν υπερεκτιμήσει τα επιτεύγματα αυτά. Εν κατακλείδι, από τα πειράματα στα ζώα λαμβάνουμε μόνο ενδείξεις και όχι αποδείξεις.
Ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα
Ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα, ιδιαίτερα όταν ο σκοπός αυτός βαδίζει στα τυφλά. Ο κ. Γιώργιος Χαριτάκης, καρδιολόγος και ερευνητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου είπε:
«Ο προγραμματισμός καινούριων φαρμακευτικών προϊόντων, όπως γίνεται σήμερα, μπορεί να περιγραφεί, χωρίς καμιά υπερβολή, ως μια σειρά από προσπάθειες στα τυφλά, βαδίζοντας στο σκοτάδι. Ένας τεράστιος αριθμός σύνθετων ενώσεων δοκιμάζεται πάνω στα ζώα, με την ελπίδα να ανακαλυφθεί κάποια σχέση μεταξύ της δομής των μορίων και της βιολογικής τους δραστηριότητας. Συχνά, πολλές χιλιάδες σύνθετων ενώσεων πρέπει να δοκιμαστούν πριν να βρεθεί ένα προϊόν που θεωρείται χρήσιμο. Οποιαδήποτε μέθοδος ικανή να μειώσει αυτό τον αριθμό θα είναι προτιμητέα και από την επιστημονική πλευρά κι από την εμπορική. Με αυτό τον σκοπό καταφέραμε να ορθολογίσουμε, μέσω θεωρητικών υπολογισμών, τη δραστηριότητα μερικών φαρμακολογικών σύνθετων ενώσεων. Αυτό βοήθησε στην εξέλιξη καινούριων προϊόντων που δε χρειάστηκαν πειράματα πάνω στα ζώα και που έφτασαν σε ικανοποιητικά αποτελέσματα».
Πέντε βασικοί λόγοι
Πέντε βασικοί λόγοι για τους οποίους πρέπει να σταματήσουν τα πειράματα στα ζώα είναι:
1) Είναι ανήθικο να καταδικάζουμε 100 εκατομμύρια συναισθανόμενα και νοήμονα ζώα να ζουν σε κλουβιά προκαλώντας τους πόνο, τρόμο, μοναξιά και στρες.
2) Είναι κακή επιστήμη. Είναι η σκοτεινή πλευρά της επιστήμης. Η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ αναφέρει ότι 92 στα 100 φάρμακα που περνούν τις δοκιμές σε ζώα αποτυγχάνουν στους ανθρώπους.
3) Είναι σπατάλη. Τα πειράματα σε ζώα παρατείνουν την ταλαιπωρία των ανθρώπων που περιμένουν για αποτελεσματικές θεραπείες από τους παραπλανημένους πειραματιστές. Έτσι σπαταλούν πολύτιμο χρήμα, χρόνο και πόρους που θα μπορούσαν να έχουν δαπανηθεί σε ορθή και συμβατή με τον ανθρώπινο οργανισμό έρευνα. Η χρήση ζώων ως υποκείμενα της έρευνας είναι επίσης ακριβή, επειδή τα ζώα χρειάζονται, εκτός από το κόστος των πειραματικών ουσιών, τροφή, περίθαλψη και θεραπεία. Τα μακροχρόνια ή πολλαπλών φάσεων πειράματα μπορούν να αυξήσουν επιπλέον το κόστος της πρακτικής αυτής. Εάν κατευθύναμε όλους τους πόρους που δίνονται σήμερα στα πειράματα σε ζώα σε μεθόδους που δεν θα περιλάμβαναν τη χρήση ζώων, θα συνεχίζαμε να σημειώνουμε πρόοδο.
Ωστόσο, το κόστος αυτό είναι που πληρώνουμε εμείς και είναι αναπληρώσιμο. Το κόστος που πληρώνουν τα ζώα είναι η ίδια τους η ζωή. Και αυτή δεν αντικαθίσταται.
4) Είναι αρχαϊκή μεθοδολογία: Οι μελλοντοστραφείς επιστήμονες έχουν αναπτύξει σύγχρονες, αποτελεσματικές και αναίμακτες μεθόδους, συμπεριλαμβανομένης της μικροδοσιμέτρησης βασισμένης στον άνθρωπο, την τεχνολογία in vitro, τους προσομοιωτές και τα εξελιγμένα υπολογιστικά μοντέλα, τα οποία είναι φθηνότερα, πιο γρήγορα και πιο ακριβή από τα πειράματα σε ζώα.
5) Ο κόσμος δεν χρειάζεται άλλο eyeliner, σαπούνι χεριών, συστατικά τροφίμων, φάρμακα για τη στυτική δυσλειτουργία, ή παρασιτοκτόνα εις βάρος της ζωής των ζώων.
Εναλλακτικές λύσεις
Σήμερα με την τεχνολογική πρόοδο υπάρχουν τόσες εναλλακτικές μέθοδοι πιο εξελιγμένες, πιο αξιόπιστες, πιο οικονομικές, πιο γρήγορες και, για μας το κυριότερο, πιο ανθρώπινες, που μπορούν να αντικαταστήσουν τα πειράματα. Κάποιες από αυτές είναι:
- Η καλλιέργεια ιστών που μπορεί να προέρχονται από ανθρώπους ή ζώα και έχουν ληφθεί από βιοψίες, νεκροψίες και χειρουργικές επεμβάσεις, από φυτά, αυγά, πλακούντες και ασπόνδυλα. Σε πολλούς κλάδους της ιατρικής, οι μελέτες πάνω σε μη ζώντες ζωικούς ιστούς και κύτταρα (in vitro systems) είναι η πλέον συνηθισμένη μέθοδος, κυρίως για μελέτες μοριακού τύπου.
- Η καλλιέργεια οργάνων και μοναδικών κυττάρων που προέρχονται είτε από υγιείς, είτε από άρρωστους ιστούς και, όταν προέρχονται από τον άνθρωπο, τα αποτελέσματα είναι ακριβή και σαφή.
- Η χρήση υπολογιστών που προσομοιώνουν ανθρώπινα όργανα και λειτουργικές ή μεταβολικές διαδικασίες ανάλογες με εκείνες του ανθρώπινου σώματος, επιτρέποντας έτσι στους ερευνητές να δοκιμάζουν ηλεκτρονικά νέες θεραπείες πριν τις εφαρμόσουν στον άνθρωπο, να ελέγχουν την επίδραση ουσιών, να προβλέπουν με ποιο τρόπο απορροφούνται τα φάρμακα, πως μεταβολίζονται, κλπ.
- Η χρήση υπολογιστών και εξομοιωτών, καθώς και οπτικοακουστικών συστημάτων, που αντικαθιστούν συχνά τη χρήση ζώων στην εκπαίδευση των φοιτητών.
- Φυσικο–χημικές τεχνικές που συνδυάζουν πληροφορίες για τη δομή διαφόρων ουσιών και τις σχέσεις των χημικών τους αντιδράσεων, επιτρέποντας στους ερευνητές να προβλέπουν τα βιολογικά αποτελέσματα χημικών συστατικών. Για παράδειγμα, αναλύοντας με Η/Υ το ένζυμο του AIDS βρέθηκαν οι χημικές ουσίες που σταματούν τη δράση του.
- Μαθηματικά μοντέλα μέσω των οποίων είναι τώρα δυνατή π.χ. η προσομοίωση του καρδιο-κυκλοφορικού συστήματος, του πνεύμονα, των νεφρών, των νευροφυσιολογικών φαινομένων, και τα οποία επιτρέπουν να γίνονται πειράματα χωρίς τη χρήση ζώων ή ανθρώπων. Για παράδειγμα, οι ερευνητές μπορούν να προβλέψουν τα αποτελέσματα μιας χειρουργικής επέμβασης πάνω σε ασθενείς που πάσχουν από καρδιακές ανεπάρκειες, να μελετήσουν επανορθωτικές αλλαγές πάνω σε κληρονομικές καρδιοπάθειες, κλπ.
- Μαγνητοεγκεφαλογραφία και είδη τομογραφίας μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την παρακολούθηση διαφόρων νόσων.
- Μελέτες σε ανθρώπους.
- Κλινική παρατήρηση συνδυασμένη με στατιστική ανάλυση.
Εν κατακλείδι, όλο και περισσότεροι νέοι επιστήμονες αναγνωρίζουν πλέον πως η έρευνα που προορίζεται για ανθρώπινη χρήση πρέπει να γίνεται αποκλειστικά με μεθόδους που «αναπαράγουν» τις συνθήκες του ανθρώπινου οργανισμού ή στον ίδιο τον ανθρώπινο οργανισμό. Μόνο που αυτές οι εναλλακτικές εφαρμόζονται με απίστευτα βραδύ ρυθμό γιατί η συνήθεια τόσων χρόνων και κυρίως η βαθιά ριζωμένη νοοτροπία που θέλει τα ζώα αυτά αντικείμενα στην υπηρεσία του ανθρώπου, πολύ δύσκολα μπορούν να αλλάξουν.